Odpowiedzialność pracodawcy z tytułu wypadku przy pracy

Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które spowodowało uraz lub śmierć pracownika. Nastąpiło ono w związku z pracą:

• podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności i poleceń służbowych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem obowiązków na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika do dyspozycji pracodawcy między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku.

Przyczyny wypadków przy pracy są różne. Odpowiedzialność za ich zaistnienie może leżeć po stronie pracodawcy, ale również pracownika. Wszystko zależne jest od okoliczności. Zakres odpowiedzialności regulują przepisy prawa, które postaramy się przybliżyć w poniższym artykule.

Odpowiedzialność karna pracodawcy - w jakich sytuacjach?

Jeśli wypadek przy pracy nastąpił z winy pracodawcy, ponosi on odpowiedzialność karną na podstawie dwóch przepisów.

Pierwszy z nich dotyczy zaniedbań związanych z BHP. Art. 220 ust.1 Kodeksu karnego mówi:

„Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Jeśli zostanie udowodnione, że wyraźną przyczyną wypadku było niedopełnienie obowiązków związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, to pracodawca będzie odpowiadać za zaistniałą sytuację na podstawie powyższego przepisu. Warto również zaznaczyć, że w takim przypadku do odpowiedzialności mogą zostać pociągnięte również inne osoby, które w danym zakładzie pracy odpowiadają za BHP (dyrektor, kierownik, inna wyznaczona osoba).

W art. 220 są również przepisy, które mówią, iż jeśli sprawca działał nieumyślnie to podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności lub jej pozbawienia do roku. Jeżeli sprawca dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo, to nie podlega żadnej karze.

W sytuacji, kiedy w wyniku wypadku nastąpiła śmierć lub uszczerbek na zdrowiu pracownika, jego odpowiedzialność karna przewidziana jest również zapisami art. 155 Kodeksu karnego, w którym czytamy:

„Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Odpowiedzialność cywilna pracodawcy - kiedy ma miejsce?

Odpowiedzialność pracodawcy za wypadek przy pracy regulują również przepisy Kodeksu cywilnego. Na ich podstawie pracownik może żądać od pracodawcy świadczenia odszkodowawczego. Warto jednak zaznaczyć, że odszkodowanie od pracodawcy ma charakter uzupełniający. W pierwszej kolejności poszkodowany musi wystąpić po jednorazowe odszkodowanie z ZUS. Jeśli okaże się ono niewystarczające, może on zgłosić roszczenie przeciwko pracodawcy.

Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy z winy pracodawcy przysługują następujące roszczenia:

• jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy (poniesienie kosztów leczenia),
• zadośćuczynienie pieniężne za uszczerbek niemajątkowy (rekompensata za doznaną krzywdę, która złagodzi jej skutki),
• renta ( z tytułu utraty zdolności do pracy, z tytułu zwiększenia potrzeb życiowych, z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość).

Jeśli wynikiem wypadku była śmierć pracownika, to jego rodzina może zwrócić się do pracodawcy. Przysługują im:

• jednorazowe odszkodowanie (jeśli śmierć pracownika przyczyniła się do pogorszenia ich sytuacji życiowej),
• zadośćuczynienie pieniężne za uszczerbek niemajątkowy,
• renta (jeśli na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny lub jeśli dobrowolnie dostarczał rodzinie środki utrzymania).

Kiedy przysługuje Ci odszkodowanie w wyniku wypadku przy pracy?

O odszkodowanie może się starać każdy pracownik, który został poszkodowany w pracy. Nie ma tu znaczenia, czy nastąpił poważny uszczerbek na zdrowiu, czy drobny uraz. Nie ma znaczenia również rodzaj umowy oraz okres czasu, na jaki została zawarta.

Trzeba mieć na uwadze kolejność działań. Najpierw musi zostać ustalone uprawnienie do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Następnie należy ustalić, czy przyznane świadczenie w pełni pokryje wynikłą w wyniku wypadku szkodę. Jeśli nie, to poszkodowany pracownik może ubiegać się o pokrycie pełnej wartości szkody przez pracodawcę.

To na poszkodowanym pracowniku ciąży obowiązek udowodnienia, że odszkodowanie od pracodawcy mu się należy. Musi zatem:

• wykazać, że to pracodawca jest odpowiedzialny za wypadek,
• wykazać poniesioną szkodę i określić jej wysokość (konkretnymi danymi i informacjami),
• wykazać związek przyczynowy między wypadkiem, a zaistniałą szkodą.

Warto również zapamiętać, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie za nią odpowiedzialnej.

Wypadek przy pracy z winy pracownika - kto ponosi odpowiedzialność?

Wypadek przy pracy z winy pracownika oznacza, że to właśnie pracownik przyczynił się do zaistnienia sytuacji, która wywołała obrażenia i szkody w miejscu pracy. Najczęściej wynikiem tego jest nieuwaga, niewiedza, lekkomyślność lub nieprzestrzeganie zasad BHP. 

Jeśli wypadek wydarzył się przez świadome, rażące zaniedbanie poszkodowanego, to przysługuje mu 80% podstawy wynagrodzenia (w przypadku utracenia zdolności do wykonywania obowiązków). Zasiłek taki wypłacany może być przez 182 dni. Później pracownik może się ubiegać o świadczenie rehabilitacyjne.

Jeżeli pracownik jest winny zaistnieniu wypadku, może on mieć utrudnione szanse na uzyskanie odszkodowania - również z ZUS. Jeśli przyczyną szkody jest umyślne, rażące niedbalstwo pracownika, nie otrzyma on odszkodowania. Nie dotyczy to wypadków śmiertelnych. Rodzina otrzyma odszkodowanie, nawet jeśli wypadek nastąpił z winy pracownika.