Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Według Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska to instytucja, której celem jest ochrona małoletnich dzieci. Przysługuje ona rodzicom dziecka, na których nakłada obowiązek sprawowania pieczy nad małoletnim, jego majątkiem oraz obowiązek reprezentowania go przed różnego rodzaju organami.

Jeśli w sprawowaniu władzy rodzicielskiej dochodzi do nieprawidłowości, wówczas mogą się one przyczynić do wszczęcia postępowania, którego celem jest ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej - tak stanowi prawo rodzinne.

Ograniczenie lub odebranie praw rodzicielskich to decyzja, którą zawsze podejmuje sąd. Jest ona ostatecznością w przypadku, kiedy zawodzą inne środki ochrony dziecka. Decyzja może dotyczyć jednego lub obojga rodziców. Najważniejszą zasadą, którą podczas procesu kieruje się sędzia, jest dobro dziecka.

Argumenty przemawiające za odebraniem praw rodzicielskich

Pozbawienie praw rodzicielskich oznacza, że rodzic nie ma prawa do decydowania o kluczowych kwestiach dotyczących małoletniego dziecka. Nie decyduje o miejscu jego pobytu, edukacji, wychowaniu czy leczeniu. Dotychczasowy opiekun nie ma również dostępu do dokumentacji medycznej dziecka, nie może decydować o wyjazdach zagranicznych, nie może mieć również wpływu na kształtowanie jego światopoglądu. Zobligowany jest jednak do płacenia zasądzonych alimentów i ma prawo spotykać się z dzieckiem (chyba, że sąd zasądzi inaczej). Dziecko z kolei zachowuje prawo dziedziczenia po rodzicu (lub rodzicach), którzy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przyczynami, które prowadzą do pozbawienia władzy rodzicielskiej są:

• zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich (głodzenie, porzucenie dziecka, niepłacenie alimentów);
• nadużywanie władzy rodzicielskiej (zmuszanie do pracy ponad siły, rozpijanie, zmuszanie do czynów nierządnych, wychowywanie we wrogości wobec drugiego dziecka, nakłanianie do wkroczenia na przestępczą ścieżkę);
• trwała przeszkoda (odbywanie kary pozbawienia wolności, zaginięcie, ciężka choroba psychiczna, opuszczenie kraju na stałe).

Argumenty powyższe determinują wydanie wyroku o pozbawienie praw rodzicielskich ojca, pozbawienie praw rodzicielskich matki lub pozbawienie praw rodzicielskich obojga rodziców.

Argumenty przemawiające za ograniczeniem praw rodzicielskich

Ograniczenie praw rodzicielskich może dotyczyć obojga rodziców lub jednego z nich. Następuje w sytuacji, kiedy istnieją poważne i obiektywne przeszkody, które utrudniają lub uniemożliwiają prawidłowe sprawowanie władzy rodzicielskiej. Ograniczenie nie ma charakteru trwałego. Jeśli przesłanki miną, wówczas sąd może przywrócić pełnię praw rodzicielskich.

Istnieją dwa rodzaje powodów, które mogą mieć wpływ na wydanie decyzji o ograniczeniu praw rodzicielskich:

• niezawinione ograniczenie praw rodzicielskich - w sytuacji kiedy np. rozwiedzeni rodzice nie mogą dojść do porozumienia w kluczowych kwestiach dotyczących wychowania dziecka;
• zawinione ograniczenie praw rodzicielskich - w sytuacji kiedy zachowanie jednego z rodziców zagraża bezpieczeństwu lub zdrowiu dziecka.

Decyzja o ograniczeniu praw rodzicielskich jest z reguły wydawana na określony czas. Orzeczenie może nastąpić z urzędu lub na wniosek jednego z rodziców. Jednym ze środków, które może zastosować sąd jest skierowanie obojga rodziców na specjalistyczną terapię. Sąd może również ustanowić kuratora sądowego lub umieścić dziecko w rodzinie zastępczej, ewentualnie w domu dziecka.

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać złożony przez jednego z rodziców, przez osoby bliskie dziecku, przez pracowników szkoły, kuratora sądowego, opiekę społeczną lub policję.

Właściwie sporządzony wniosek powinien zawierać datę i miejscowość, oznaczenie sądu, wnioskodawcy i uczestników postępowania, żądanie pozbawienia władzy rodzicielskiej, uzasadnienie, podpis i wszystkie niezbędne załączniki, takie jak: akt urodzenia dziecka, opinie biegłych oraz inne zgromadzone dowody.

Wniosek należy złożyć do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Sądu Rejonowego w miejscu zamieszkania lub stałego pobytu dziecka. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 złotych.